Symptomy współczesne
Seminarium Riccardo Carrabino
SYMPTOMY WSPÓŁCZESNE
DEPRESJA, ANOREKSJA, NARKOMANIA W KLINICE PSYCHOANALITYCZNEJ
Poznań, 23 marca 2002
Siedziba PTPN, ul. Mielżyńskiego 27/29
23 marca Riccardo Carrabino prowadził w Poznaniu seminarium na temat: „Symptomy współczesne. Depresja, anoreksja, narkomania w klinice psychoanalitycznej”. Seminarium zgromadziło ponad siedemdziesiąt osób, głównie psychiatrów i psychologów, z Poznania, okolicznych miejscowości i innych miast (np. z Wrocławia, Szklarskiej Poręby, Warszawy).
Podczas seminarium zostało przybliżone i określone pojecie symptomu współczesnego jako takiego, w którym podmiot jest uwięziony, takiego, który nie reprezentuje podmiotu dla Innego, w odróżnieniu od symptomu neurotycznego, w którym podmiot jest reprezentowany dla Innego. Ten rodzaj symptomu przedstawia parę podmiot-symptom, mianuje podmiot.
Jak to się stało, że powstał nowy rodzaj symptomu? Wskazano na rolę zmian w obrębie ideałów, gdzie miejsce społecznych zajęły indywidualne, a co za tym idzie, upowszechnił się indywidualizm jednostek i skłonność do przekraczania prawa. Jest to inne odniesienie się do funkcji ojcowskiej (Innego). W prowadzeniu leczenia konieczny jest etap wstępny, który umożliwi przedstawienie się podmiotu jako takiego, ponieważ symptomy współczesne przedstawiają obraz podmiotu, podczas gdy podmiot układa się gdzie indziej. To symptomy-obrazy.
Następnie została omówiona struktura podmiotu jako układu czterech elementów:
– podmiotu,
– Innego, do którego podmiot się ustosunkowuje,
– przedmiotu, czyli tego, co stanowi powiązanie pomiędzy podmiotem i Innym,
– jouissance z przedmiotu, czyli tego, że podmiot może jakoś oswajać sobie przedmiot.
Jest to struktura dialektyczna składająca się zawsze z tych czterech składników. Jaki jest związek pomiędzy podmiotem, a przedmiotem? Podmiot mając jakiś związek z przedmiotem przedstawia to Innemu, przedstawia domaganie i antycypuje odpowiedź. Zakłada, że od Innego przychodzi odpowiedź, w której zakłada to, czego Inny potrzebuje, żeby być pełnym. W tej strukturze podmiotowej bierze swą nazwę podmiot, obecny jako ten, który działa.
Co się dzieje w symptomach współczesnych? Podmiot opisany powyżej zakłada, że Inny czegoś chce, gospodaruje sytuacją, podczas gdy podmiot w symptomach współczesnych jest w sytuacji eklipsy (jest, ale nie działa bezpośrednio, albo go nie widać). Co zasłania podmiot, że nie widać jego działania? W przypadku tych symptomów nie chwyta się podmiotu w ramach dyskursu, jakby go nie było. Dlaczego tak się dzieje, że podmiot może wpaść w eklipsę? Inny jakoś odpowiada na pytanie Che voi? („Czego chcesz?”), jest to rzeczywista odpowiedź. Inna w przypadku narkomani, inna w depresji, inna w anoreksji. Omówiona wcześniej struktura potrzebna podmiotowi, żeby ustosunkować się do siebie i do Innego poprzez przedmiot – fantazmat ($<>a) nie jest stworzona. Symptom w tych trzech przypadkach jest tym, co pozwala podmiotowi istnieć. Bez tych symptomów pragnienie ojca (jego siła) byłoby tak niszczące, że nie miałby możliwości życia. Te symptomy stwarzają możliwość zastępstwa fantazmatu. Są to kształty, które pozwalają podmiotowi być, ale też drogi, żeby mógł się przeciwstawić Innemu. W trakcie seminarium zostały omówione struktury poszczególnych zastępstw fantazmatu w przypadku narkomanii, anoreksji, depresji. Następnie prowadzenie leczenia, które rozpoczyna się od umożliwienia podmiotowi wychodzenia z sytuacji eklipsy, o ile potrafimy to robić. Przedstawiono także strukturę dyskursów w tych trzech przypadkach.
Końcową część seminarium zajęły pytania i odpowiedzi. Struktury dyskursów zostaną także przedstawione podczas czerwcowego seminarium.
Grażyna Skibińska