Ciało i jego przedmioty w klinice psychoanalitycznej

Tytuł naszego Kongresu „Ciało i jego przedmioty* w klinice psychoanalitycznej” ustawia nas na drodze Kongresu AMP, który będzie miał miejsce w Buenos-Aires miesiąc później, zatytułowanego „Przedmioty a  w doświadczeniu analitycznym”.
Wybór przybliżania kwestii przedmiotu a pod kątem ciała prowadzi nas do obrania jako punktu wyjścia naszych poszukiwań momentu szczególnego w nauczaniu Lacana, Seminarium X, „L’angoisse” [1], gdzie przedmiot a jest opisany jako „czysto cielesna pobrana z góry część” [2]. Jednakże, jak podkreśla J.-A. Miller, substancjonalny charakter pięciu przedmiotów wyróżnionych przez Lacana – pierś, kał, spojrzenie, głos i fallus – nie powinien czynić nas ślepymi na fakt, że fundamentalnie te przedmioty „naturalne” są reprezentacją jakiejś struktury pustki, jakiejś dziury. Ponadto, te przedmioty mogą być swobodnie zastępowane przez dające się odseparować sztuczne przedmioty, a zatem kulturowe.
Seminarium X jest cięciem w nauczaniu Lacana. Przedmiot nie jest już skonceptu-alizowany w terminach edypalnych jak w Seminarium IV, „La relation d’objet”. Jest on wprowadzony jako „reszta”, wymykająca się reprezentacji znaczącego jako obrazowi lustrzanemu. To jest jakiś „koniuszek ciała”, przedmiot utracony odseparowany poprzez cięcie, które poprzedza Innego, cięcie bez interwencji symbolicznego. Poprzedzający pragnienie i prawo, ten przedmiot nie jest tym, w co celuje pragnienie, ale tym co je powoduje. To dopiero w drugim czasie Inny jest wprowadzony, a przedmiot wchodzi w wymiar pragnienia, domagania i miłości.
Tak oto Lacan doprowadził do przedstawienia w sposób całkiem niespotykany relacji między ciałem a przedmiotem. Począwszy od momentu, gdzie definiuje on przedmiot a jako „ten, który jest bardziej niż ja sam[…] na zewnątrz, nie tyle, że ja go wyprojektowałem co dlatego, że on został ze mnie odcięty” [Sem.X, str. 258], tradycyjny dualizm, który przeciwstawia ciało i przedmiot jako powierzchnie symetryczne, ustępuje miejsca nowej topologii ciała. Ciało nie jest już piękną formą, jednością, tą którą „stadium lustra” wyprodukowało. Ono staje się ciałem libidynalnym, ciałem „stref erogennych”, które otaczają dziurę pozostawioną przez część na zawsze odseparowaną. To w ten sposób Lacan powie także o przedmiocie a jako przedmiocie „poza-ciałem” , przez co opisuje on coś, co jednocześnie „wymyka się i pozostaje związane”[3].
W dalszym ciągu Seminarium X odniesienie do ciała będzie słabnąć, a przedmiot a będzie poddany logifikacji. Jednakże, w swoim ostatnim nauczaniu, gdzie ciało nabiera coraz większego znaczenia, Lacan wraca w pewien sposób do swoich intuicji z Seminarium X. Człowiek nie jest ciałem, on ma ciało –  zauważa, kiedy mówi o Joyce’ie i o „synthomie” jako „wydarzeniu (z) ciała” – i z tym ciałem on gmatwa się (splątuje się). Schizofrenik zaświadcza o tym w palący sposób, on który, według Lacana [4], nie jest w stanie dać funkcji swoim organom. Zatem, czyni z ciała enigmę [5]. To rodzi wiele pytań: czego trzeba, aby zrobić ciało, aby móc je zamieszkać, aby je upodmiotowić? Jak język oznacza realne ciała i jakie są tego konsekwencje?
Chcemy badać tę tajemnicę ciała i jego przedmiotów poprzez liczne zjawiska (z)ciała, które spotykamy w klinice: konwersje, odmowa ciała w histerii, obsesje (widziane jako komenderowanie libidynalne), problem płodności, okaleczenia, skargi hipochondryczne, pokawałkowanie schizofreniczne, niewyjaśnione bóle, anoreksja, moczenie mimowolne, wszelkiego rodzaju nałogi, itd. Chodzi o badanie przypadek po przypadku tych zjawisk i ich losów w kuracji czy w leczeniu. To powinno pozwolić nam, wychodząc od przedmiotu a, zrewidować klasyczną klinikę różnicową i usytuować w podmiotowości symptomy współczesne i tak zwane monosymptomy. Jesteśmy w epoce „wznoszenia do zenitu przedmiotu a” i te symptomy o tym świadczą. Trzeba nam będzie oczywiście wziąć pod uwagę „obecność ciała w dyskursie analizanta”[6], jak również rolę analityka jako „obiektu wielofunkcyjnego”.
Nowością tego Kongresu jest propozycja wyjścia z tej samej listy odniesień dla stworzenia wspólnej bazy pracy. Ta bibliografia, dostępna na stronie www.amp-nls.org, jest wyraźnie ograniczona. Daje ona punkty orientacyjne, teoretyczne i kliniczne, by zaprosić każdego, wychodząc ze wspólnych osi, do opracowywania.

Anne Lysy–Stevens

Przekład: Barbara Kowalów