Psychoanaliza 10/2022

Oddajemy w Państwa ręce dziesiąty numer „Psychoanalizy”, który miał u swoich podstaw dwie myśli przewodnie. Pierwsza dotyczyła momentu przerwania i nieciągłości, wobec którego stanęliśmy, mierząc się z tak trudnym czasem pandemii. Kryzys zaistniały w Europie wschodniej stanowi kolejne, dramatyczne wtargnięcie realnego z jego pustoszącymi skutkami, odciskającymi swe piętno zarówno na dyskursie analizantów, pozycji analityka, jak i na samej psychoanalitycznej praktyce. Uznaliśmy, że konfrontacja z przerwaniem, która nierzadko prowadzi do podmiotowego kryzysu, jest wpisana w bieg życia i w związku z tym warto pochylić się nad jej skutkami, tak na polu kliniki, jak i życia społecznego. Druga myśl, stanowiąca przeciwwagę dla tej pierwszej, miała u podstaw pragnienie otwarcia się na żywy dialog. To dlatego w poprzednim, specjalnym numerze naszego czasopisma, zdecydowaliśmy się na publikację rozmów z Barbarą Gorczycą i Riccardem Carrabino, których obecność wyznaczyła początek psychoanalizy lacanowskiej w Polsce. Przedstawione wywiady stanowią w istocie świadectwo wpływu psychoanalizy na życie każdego z rozmówców. Mieliśmy bowiem na uwadze, że choć realne stawia opór znaczącemu, to właśnie dzięki łańcuchowi znaczącemu, podtrzymywanego przez pragnienie, próbujemy wyznaczyć brzeg dziury, której istnienie Freud wydobył na światło dzienne.

Dziesiąty numer „Psychoanalizy” wyznacza dwadzieścia lat redakcyjnej współpracy dwóch stowarzyszeń: krakowskiego i warszawskiego, obu polskich Kół zrzeszonych w New Lacanian School. Pragniemy, aby nasze czasopismo było miejscem wymiany wiedzy oraz doświadczenia klinicznego i służyło doskonaleniu praxis. Mamy także nadzieję, że będzie one pomocne w podtrzymywaniu pasji studiowania psychoanalizy u osób rozpoczynających swoje spotkanie z myślą Jacquesa Lacana.

Otwieramy niniejsze wydanie naszego pisma zapisem wywiadu z Jacques Lacanem, który ukazał się na łamach włoskiego tygodnika Panorama w 1974 roku. Jego lektura pozwala ujrzeć w Lacanie bezkompromisowego rozmówcę, który w możliwie prostych słowach stara się oddać istotę doświadczenia analitycznego. Jego wyrazista postawa etyczna nie pozostawi Czytelnika obojętnym wobec pytania, czym jest, a czym nie może się stać psychoanalityczna praxis.

Kolejny blok tekstów otwiera opracowanie sześciu paradygmatów jouissance autorstwa Jacques-Alain Millera. W tym bogatym i przejrzystym tekście została przybliżona droga, jaką przebył Jacques Lacan rozwijając konceptualizację wspomnianego pojęcia. Autor wskazuje sześć zasadniczych etapów, z właściwymi im narzędziami, za pomocą których dokonuje się opracowanie konceptu jouissance: od wyobrażeniowego statusu libido, przez resorpcję jouissance do symbolicznego, wprowadzenie realnego aspektu jouissance niemożliwej, aż po jej status jako odpowiedzi na alienację znaczącą podmiotu, obiekt a – by wymienić zaledwie pierwsze z narzędzi, jakimi Lacan ujmuje istotę tego kluczowego dla psychoanalizy pojęcia.

Tekst Érica Laurenta to z kolei studium konsekwencji nieporządku symbolicznego. Owej dysfunkcji, badanej przez Freuda u zarania XX wieku, w naszym stuleciu odpowiada szczególna forma luki w wiedzy: luka upodmiotowienia wiedzy. Stąd postulat analityka jako tego, który nie tylko wystrzega się swojej jouissance, ale który potrafi – poza dziurą tkwiącą w porządku symbolicznym – ulokować się w pozycji tego, który może zakłócić obronę. Wysiłek kalkulowany, gdyż to wychodząc od obnażenia realnego doświadczenie psychoanalizy może ustanowić na nowo porządek symboliczny.

W swojej pracy Rafał Tyranowski opracował pojęcie psychozy społecznej. Zostało ono wprowadzone przez samego Lacana i od razu powiązane ze strukturą podmiotu. W artykule omówiono istotę tego powiązania, odnosząc się do koncepcji czasu logicznego, procesów transformacji jouissance i relacji między symbolicznym, realnym i wyobrażeniowym. Za jego pomocą dokonano także diagnozy aktualnych zjawisk społecznych, których główną cechą jest niemożliwość nawiązania pokojowego dialogu między skrajnie zantagonizowanymi stronami konfliktu.

Na polu klinicznych studiów nad psychozą Alexandre Stevens sięga w swoim tekście do poetyckiego opowiadania autorstwa Gérarda De Nervala, w celu określenia współrzędnych psychotycznego rozpętania. Nakreślając trzy etapy podmiotowego kryzysu, Alexandre Stevens wykazuje, że psychotyczna zapaść ma swoją logikę, i – niestety – nie zawsze może znaleźć oparcie w symptomatycznym rozwiązaniu. Z kolei Damien Guyonnet przedstawia w precyzyjny sposób logikę halucynacji. Obierając za punkty orientacyjne „Kwestię przedwstępną…” oraz Seminarium III Lacana, autor wydobywa istotę kanonicznej lacanowskiej winiety klinicznej, którą jest splot jouissance i znaczącego w psychozie.

Opracowanie Yves Vandervekena umiejscawia kryzys w samym sercu traumy, której nie da się sprowadzić do pojedynczego zdarzenia, gdyż jej wyłonienie opiera się na mechanizmie retroaktywnego naznaczenia. Odpowiedzią na traumatyczne spotkanie z realnym jest symptom, utkany z – absolutnie indywidualnych – znaczących. Ten tekst, bogaty w przykłady kliniczne, ilustruje różne rodzaje odpowiedzi na traumę realnego.

Serge Dziomba przedstawia w swoim artykule koncept trzech cięć tkanki dyskursywnej jako etapy kuracji psychoanalitycznej: od dyskursu powszechnego do mowy nieświadomego; między podmiotem uśmiercanym przez operację znaczącego a libido; między fantazmatem a symptomem. Analizę tę ilustruje świadectwem passe Aurelie Pfauwadel.

Wpisując się w aktualne życie Szkoły, w ostatniej części naszego czasopisma zamieszczamy poruszające teksty będące świadectwami passe Analityków Szkoły. Anne Beraud, Hélène Bonnaud i Florencia F. C. Shanahan to trzy psychoanalityczki, które dowodzą wpływu psychoanalizy na swoje życie. Zobaczymy zatem, jak podtrzymywane przez miłość przeniesieniową mówienie toruje drogę ku trafnie powiedzianemu, aż do momentu odkrycia własnej jouissance: tej jednej, która dotyczy ciała, które czerpie sobie jouissance, stanowiąc jednocześnie rdzeń symptomu.

Zamykając etap przygotowania niniejszego numeru Psychoanalizy, dziękujemy za owocną współpracę przy jego powstawaniu wszystkim autorom, tłumaczom oraz osobom pomagającym w edycji.

Życzymy wszystkim pasjonującej lektury!

Zespół redakcji czasopisma „Psychoanaliza”

SPIS TREŚCI 

Od Redakcji                

Lacan

J.Lacan                                 Rozmowa dla magazynu Panorama

Podmiot Wobec Realnego

J.-A. Miller                         Sześć paradygmatów jouissance

É. Laurent                          Porządek symboliczny w XXI wieku. Konsekwencje dla kuracji

R. Tyranowski                   Czas, podmiot, i psychoza społeczna

Przerwanie w Klinice

Y. Vanderveken                  Kryzys, trauma i decyzja podmiotu. Praca w toku 3

A. Stevens                            Spotkanie z Jednym-ojcem a symptom

D. Guyonnet                        Lacanowska formalizacja halucynacji słuchowej „maciora”

S. Dziomba                           Trzy cięcia

Passe – Świadectw Analityków Szkoły

A. Beraud                             amur miłości

H. Bonnaud                        Trzy interpretacje plus jedna konstatacja

H. Bonnaud                         Od jouissance z sekretu do la passe

H. Bonnaud                         Iteracja symptomu, Jednego jouissance

H. Bonnaud                         Toksyczne słowa i cięcia

F. C. Shanahan                     Pozwolić by się stało / Zezwolić by przeszło[Dejar que pase]

Informujemy, iż nasze wydawnictwa można nabyć podczas wydarzeń organizowanych przez Koło Warszawskie i Krakowskie Psychoanalizy NLS oraz bezpośrednio u Wydawcy w formie sprzedaży wysyłkowej (na tej stronie: zakładka Publikacje – Pismo Psychoanaliza – Sprzedaż wysyłkowa).