Sprawozdania Lektura Pism Lacana

Uwagi do raportu Daniela Lagache’a


SEMINARIUM

z cyklu

LEKTURA PISM LACANA

Tytuł: UWAGI DO RAPORTU DANIELA LAGACHE’A “PSYCHOANALIZA A STRUKTURA OSOBOWOŚCI”
Prowadzenie: JEAN-LOUIS GAULT
Data: 27 listopada 2010
Miejsce: WARSZAWA, ul. Krakowskie Przedmieście 1, sala nr 6
Siedziba Instytutu Filologii Klasycznej UW
Odpłatność: 120 zł, członkowie Kół 90 zł, studenci 60 zł

 

Sprawozdanie z seminarium

 

Listopadowe seminarium Koła Warszawskiego, odbywające się w ramach cyklu „Lektury pism Lacana”, tym razem prowadzone było przez Pana Jean-Louis Gault i poświęcone tekstowi „Uwagi do raportu Daniela Lagache’a ‘Psychoanaliza a struktura osobowości’” [Remarque sur le rapport de Daniel Lagache „Psychanalyse et structure de la personnalité”].

Wprowadzeniem do pracy nad tekstem było zarysowanie historycznego kontekstu powstania „Uwag…”. Będące pokłosiem międzynarodowego kolokwium w Royaumont z 1958 roku (tego samego, gdzie Lacan przedstawił swoje „Kierowanie kuracją…” [La direction de la cure]), stanowią one – w zredagowanej wersji z 1960 roku, jaką znajdujemy w jego „Pismach” – rozwinięcie komentarza Lacana w dyskusji, jaka wywiązała się po referacie wygłoszonym przez Daniela Lagache’a.

Oś wspomnianego raportu stanowiła interpretacja drugiej topiki Freuda w kategoriach personalistycznych. Z tego też powodu wywód Lacana organizowany był na zasadzie polemiki z kolejnymi tezami, formułowanymi przez Lagache’a (wokół: kwestii tego, czym jest psychoanaliza, statusu struktury, idei osobowości), ale zarazem stanowił dla niego okazję do przedstawienia własnego odczytania metapsychologii freudowskiej. Tekst „Uwag…” dzielą zatem śródtytuły  pomiędzy zagadnienia „Struktury i podmiotu”, „Tego” [Ça], „Ideałów osoby” oraz wieńczące tekst rozważania nad „Etyką”.

Propozycja Lacana wynika z akcentu położonego na etyczny walor odkrycia freudowskiego: podmiotu nieświadomości jako podmiotu pragnienia. Wprowadzenie pojęcia podmiotu wychodzi od namysłu nad strukturą, pojmowaną jako struktura mowy. W funkcji mowy rozpoznaje Lacan efekty „kombinatoryki znaczącego”, wchodzącej w rzeczywistość człowieka. Struktura, o którą tutaj chodzi, to nie model teoretyczny organizujący doświadczenie, lecz „maszyna znaczącego”, która wprowadza na scenę podmiot. Podmiot psychoanalizy to zatem podmiot nieświadomości, pojmowanej jako dyskurs Innego, zaś polem doświadczenia analitycznego jest pole mowy, gdzie rozwija się funkcja mówienia.

Paradoksalny status freudowskiego Tego [das Es, Ça] wynika dla Lacana za sprawą jego ukonstytuowania przez znaczące, w dyskursie. To dlatego ślady podmiotu nieświadomości odnajdujemy w dyskursie – w pustym miejscu, wyznaczonym elizją znaczącego. Ta nieobecność, pustka [rien] ma swoją funkcję produktywną, co umieszcza analizę po stronie kreacjonizmu,
w opozycji do ewolucjonizmu.

Z tej przyczyny tak doniosłe klinicznie jest rozpoznanie różnicy pustego miejsca podmiotu oraz Ja [das Ich, moi], które umieszcza się w tym właśnie miejscu. Konsekwencje ulokowania wyobrażeniowego wizerunku tam, gdzie struktura wyznacza symboliczny status pustego miejsca, opracowuje Lacan wziąwszy za podstawę konstrukcję doświadczenia optycznego Bouasse’a. Schemat optyczny staje się dla Lacana modelem teoretycznym, przedstawiającym wzajemne relacje podmiotu [$], Innego [A], Ja [moi], Ja idealnego [i(a)] oraz Ideału Ja [I(A)]. Z jednej więc strony – organizacja realności ciała, relacja obrazu realnego i wirtualnego wizerunku, z drugiej – związek podmiotu i Innego. Skoro zaś w artykulacji łańcucha znaczącego Lacan dostrzega nośnik libido, pozwala to zdefiniować analizę jako progres libidinalny, skandowany interwencjami analityka.

Tomasz Gajda

Bibliografia:
Jacques Lacan, „Uwagi do raportu Daniela Lagache’a: ‘Psychoanaliza a struktura osobowości’”, [w:] J. Lacan, Ecrits, str. 647-684.